İngilizce akıcı konuşmaya giden yol DillBill'den geçiyor. 150TL İndirim kuponu ile abone ol.
Göydəki ulduzları heç vaxt saya bilmərik. Ancaq ulduzlar “sayıla bilən” isimdir. Ancaq evimizdəki süd və qəhvənin miqdarı haqqında kifayət qədər əmin ola bilərik. Buna baxmayaraq, süd və qəhvə hər ikisi “sayılmayan” isimlərdir.
Bəs bir ismi sayıla bilən, digərini sayılmaz edən nədir?
Sayilan və sayilmayan isimləri seçə bilmirsinizsə, bu məqaləmiz sizə görədir. Onları necə ayırd edəcəyinizi, nümunələr tapmağı və isim bacarıqlarınızı təkmilləşdirmək üçün oxuyun!
Sayılan isim nədir? (Countable Nouns)
Adından da göründüyü kimi sayılan isimləri saymaq olar. Ümumiyyətlə, onlar görə, hiss edə və ya toxuna biləcəyimiz əşya və ya obyektlərdir. Məsələn, fruits, vegetables, toys, cars, books, countries, oceans, days, rooms, friends, stars (meyvələr, tərəvəzlər, oyuncaqlar, avtomobillər, kitablar, ölkələr, okeanlar, günlər, otaqlar, dostlar və ulduzlar) hamısı “sayılan” isimlərdir.
İndi kainatdakı ulduzların sayını bilmədiyimiz üçün “ulduzlar”ın nə üçün sayılan isim olduğunu düşünə bilərsiniz.
Sayılan isimdir, çünki ondan əvvəl bir rəqəm deyə bilərsiniz. Gecə səmasına baxanda ulduzları saymağı heç bitirə bilməzsən, ancaq onları saymağa başlaya bilərsən. “Tonight I see five stars from my rooftop.” (“Bu gecə damımdan beş ulduz görürəm”) deyə bilərsiniz.
Bir ismin sayılan və ya sayılmayan olduğundan əmin deyilsinizsə, o sözün əvvəlinə bir rəqəm qoyun. Məsələn:
- There are five red cars on the road. (Yolda beş qırmızı maşın var.)
- She’s carrying three eggs in a basket. (O, səbətində üç yumurta aparır.)
- Two people are standing outside the gate. (İki nəfər darvazanın çölündə dayanır.)
- Only one sandwich is left. (Yalnız bir sendviç qalıb.)
Ancaq “There’s one milk left” (“Bir süd var.”) deyə bilməzsiniz. Bunun əvəzinə eyni fikri ifadə etmək üçün “There’s one glass of milk” (“Bir stəkan süd var”) və ya “There’s one milk bottle” (“Bir süd şüşəsi var”) deməlisiniz. Bu vəziyyətdə sayılan isimlər “glass” (“stəkan”) və “bottle” (“şüşə”) dır, “milk” (“süd”) isə sayılmaz olaraq qalır.
Bütün sayılan isimləri say ilə ifadə edə biləcəyimiz üçün hamısının tək və cəm formaları vardır. Bu isimlərin tək formasında ya bu artikllar (“a”, “an” və ya “the”) və ya “one” sözü işlənir. Məsələn:
- An apple a day keeps the doctor away. Gündə bir alma həkimdən uzaq edər.
- A century (100 years) has already passed. Bir əsr (100 il) artıq keçib.
Eynilə cəm formasında ya onlardan əvvəl rəqəm ya da “a few” (bir neçə), “many” (çoxlu), “several” (bir neçə) və s. sözlər işlənir.
Məsələn:
- Eight out of 10 apples were rotten. 10 almanın 8 -i çürümüşdü.
- There are a few girls in the class. Sinifdə bir neçə qız var.
- How many countries have you visited? Neçə ölkəyə getmisiniz
- Several centuries have passed. Bir neçə əsr keçib.
Bütün bu deyilənləri ümumiləşdirsək, sayılan isimlər o isimlərdir ki….
• ədədlərlə ifadə olunur.
• tək və cəm formaları var.
• ondan əvvəl rəqəm və ya artikl ola bilər.
• “few”, “many”, “several” kimi sözlərlə işlənə bilər.
Ətrafımızdakı obyektlərin çoxu, eləcə də kollektiv isimlər (məsələn, teams (komandalar), groups (qruplar)) sayılan isimlərdir.
Ətrafınıza baxın. Gördüyünüz 5 əşyanı sadalayın. Hamısı sayılan isimlərdir!
Sayılmayan isim nədir? (Uncountable Nouns)
Sayılmayan isimlər sayıla bilməyən, daha doğrusu, rəqəmlərlə birbaşa ifadə edilə bilməyən isimlərdir. Məsələn, sunshine (günəş işığı), information (məlumat), travel (səyahət), work (iş), time (vaxt), money (pul), magic (sehr) və furniture (mebel) hamısı sayılmayan isimlərdir.
Adətən, sayılmayan isimlər happiness (xoşbəxtlik), jealousy (qısqanclıq), justice (ədalət), advice (məsləhət), luck (uğur) və sair kimi mücərrəd isimlərdir. Misal üçün:
- We all seek happiness in our lives. Hamımız həyatımızda xoşbəxtlik axtarırıq.
- Her face was filled with jealousy when she saw his new girlfriend. Onun yeni sevgilisini görəndə üzü qısqanclıqla dolu idi.
- Rohan’s success as a movie star is a result of his hard work, rather than his luck. Rohanın bir film ulduzu olaraq qazandığı uğur şansından çox zəhmətinin nəticəsidir.
- My kids find it relaxing to play with clay. Uşaqlarım gil ilə oynamağı xoşlayır.
Bununla belə, müəyyən əşyalar və ümumi isimlər də sayılmayandır. Bəzi materiallar (məsələn, silk (ipək), satin (atlas), concrete (beton), sand (qum) və clay (gil)) qida və içkilər (water (su), tea (çay), coffee (qəhvə), milk (süd), rice (düyü) və flour (un)) birbaşa rəqəmlərlə işlənə bilməz. Məsələn :
- There’s sand in your shoes. Ayaqqabınızda qum var.
- I need five yards of satin. Mənə beş yard atlas lazımdır.
- Do you prefer tea or coffee? Çay yoxsa qəhvəyə üstünlük verirsiniz?
- Mix one cup of flour with half a glass of milk. Bir stəkan unu yarım stəkan südlə qarışdırın.
Nümunələri diqqətlə oxusanız, bir rəqəm deyiləndə, say ilə sayılmayan isim arasında sayılan bir isim (yard (həyət), cup (fincan), glass (şüşə) olduğunu görəcəksiniz.
Əksər sayılmayan isimlərin cəm forması yoxdur. Bununla belə, miqdarı və ya kəmiyəti ifadə etmək üçün bu cür isimlərin önündə çox vaxt “some,” “much,” ” a lot” və s. sözlər işlənir. Məsələn:
- Can I borrow some milk to bake the cake? Tort bişirmək üçün bir az süd götürə bilərəmmi?
- His mother has placed much hope in him. Anası ona çox ümid bəsləyir.
- A lot of effort is needed to finish this task. Bu işi başa çatdırmaq üçün çox səy lazımdır.
Bütün bu deyilənləri ümumiləşdirsək, sayılmayan isimlər o isimlərdir ki….
• birbaşa rəqəmlərlə işlənə bilməz.
• adətən cəm forması yoxdur.
• qarşısında “some,” “much” və “a lot” kimi sözlər ola bilər
• əvvəlində rəqəm və sayılan isim ola bilər.
Adətən, mücərrəd isimlər, eləcə də müəyyən ümumi isimlər sayılmayandır.
Özünüzü sınamağa hazır olduğunuzu düşünürsünüzsə, bu yazıda qeyd olunmayan beş sayılmayan isim tapmağa çalışın!
Sayıla bilməyən ismi sayıla bilən ismə necə çevirmək olar?
Sayılmayan ismi ədədlə işlətmək üçün qarşısına sayılan isim qoymaq lazımdır. Nümunələrə baxaq:
Can I have some water? Bir az su içə bilərəmmi?
Yes, there’s a glass of water on the table. Bəli, masada bir stəkan su var.
Is there any cheese in the fridge? Soyuducuda pendir varmı?
Yes, there are three slices of cheese still left. Bəli, üç dilim pendir qalıb.
Ancaq müəyyən “çətin” sözlər üçün bu tamamilə kontekstdən asılıdır. İsmin sayılıb -sayılmadığını bilmək üçün cümləni diqqətlə araşdırmalısınız.
Məsələn:
The floor is covered with loose hair. (sayılmayan) Döşəmə tökülən saçlarla örtülmüşdür.
A stray hair clung to her sweaty face. (sayılan) Dağınıq saçları tərli üzünə yapışmışdı.
The hotel has 20 rooms. (sayılan) Otel 20 otaqdan ibarətdir.
Is there room for me on the bus? (sayılmayan) Avtobusda mənə yer var?
Bəzən, mücərrəd isim sayılan bir isim kimi istifadə edilə bilər.
Only the truth can set you free. (sayılmayan) Yalnız həqiqət sizi azad edə bilər.
There are two truths in this story. (sayılan) Bu hekayədə iki həqiqət var.
Helen’s beauty can’t be surpassed. (sayılmayan) Helenin gözəlliyi ötüb keçə bilməz.
What are you two beauties doing here by the pool? (sayılan) Hovuzun yanında iki gözəl nə edirsiniz?
Bir ismin sayılan və ya sayılmayan olduğunu bilmək üçün onların artikl (“a stray hair”) və ya “some,” “few”, “many” kimi sözlərlə işləndiyinə nəzər salın. Əgər yoxdursa, (məsələn, “only truth” və ya “loose hair”) ehtimal ki, sayılmayan isimlərdir.
İndiyə qədər sayılan və sayılmayan isimlər arasındakı fərqlər sizə aydın olmalıdır. Sizə öyrətdiyim metodla sayılmayan ismi rəqəmlə işlətməyi də bacarmalısınız!
Yadda saxlamaq üçün sayılan və sayılmayan isimlər arasındakı fərqləri yenidən oxumağa çalışın və sonra yuxarıda sadaladığım praktiki məşqlərlə özünüzü yoxlayın.
Başlanğıcda səhv etməniz mümkündür. Yalnız müntəzəm olaraq məşqlərə davam edin və daha çox irəliləyiş əldə edəcəyinizə əmin olun!